Bu soru geçici bir trendin ötesinde; nasıl yaşadığımızı, nasıl düşündüğümüzü ve insanlarla nasıl ilişki kurduğumuzu sorgulayan oldukça derin bir meseleyi yansıtıyor—özellikle bireyci bir kültürde.
Kendine Bakım Nedir?
En basit tanımıyla, kendine bakım; fiziksel, zihinsel ya da duygusal sağlığımızı destekleyen herhangi bir şey yapmaktır. Bu şunları içerebilir:
- Yeterince uyumak
- Kişisel sınırlar koymak
- Zihinsel molalar vermek
- Enerjimizi tüketen durumlara “hayır” demek
Ancak günümüzün tüketim odaklı dünyasında, kendine bakım bir lüks gibi pazarlanıyor. Mumlar, uygulamalar ve çeşitli ürünler “kendini sevmenin” bir parçası olarak satılıyor.
Peki, bir şey satın almak gerçekten iyileşmek midir?
Antik Felsefe ve Kendilik Bakımı
Instagram’dan çok önce filozoflar, kendine bakım kavramı üzerine düşünmüşlerdi.
- Sokrates, “ruhun bakımı”nı savunuyordu. Onun için kendine bakım, derin sorular sormak ve sorgulanmış bir hayat yaşamak anlamına geliyordu.
- Stoacı düşünürler (Epiktetos, Marcus Aurelius gibi), iç huzurun ancak kontrol edebildiğimiz şeylere odaklanmakla mümkün olduğunu belirtmişti.
- Aristoteles ise “eudaimonia” kavramını ortaya koymuştu—yani insanın kendini gerçekleştirmesi ve erdemli bir yaşam sürmesi. Gerçek kendine bakım, sadece kendimiz için değil, başkaları için de daha iyi bir insan olmayı içeriyordu.
Kısacası, antik dünyada kendine bakım bir kaçış değil; gelişim anlamına geliyordu.
Modern Kültürde Kendine Bakım İkilemi
Günümüzde kendine bakım çoğu zaman yalnız yapılan bireysel bir görev gibi sunuluyor. Bireycilik kültürü bize şunu fısıldıyor: “Sorunlarını kimseye yüklemeden kendin çözmelisin.”
Bu değişim şu soruyu gündeme getiriyor:
Kendine bakım bir güçlenme mi, yoksa yalnızca başka bir bencillik biçimi mi?
Örneğin:
- İşten uzaklaşmak bir zorunluluk mu, yoksa bencillik mi?
- Bir arkadaş davetine “hayır” demek bir sınır mı, yoksa kaçış mı?
- Ruh sağlığı için haberlerden uzak durmak sorumlu bir davranış mı, yoksa ilgisizlik mi?
Cevap: Niyet belirleyicidir.
Kendine Bakım Ne Zaman Bencilliğe Dönüşür?
Eğer kendine bakım şu şekillerde kullanılıyorsa, bencilliğe dönüşebilir:
- Tüm sorumluluklardan kaçmak için bir bahane
- “Zihinsel sağlık” adı altında başkalarını hiçe saymak
- Aldığımız kararların çevremizi nasıl etkilediğini göz ardı etmek
Eğer kendine bakımınız sürekli başkalarının zararına oluyorsa, bu güçlenme değil; hak görmedir.
Gerçek Güçlenme Nasıldır?
Gerçek kendine bakım:
- Sağlıklı sınırlar çizebilmenizi sağlar
- Enerjinizi daha iyi yönetmenize yardımcı olur
- Tepkisel değil, bilinçli tepkiler vermenizi sağlar
Kendine bakan kişi, başkalarına karşı daha sabırlı ve dikkatli olur. Tıpkı uçakta oksijen maskesi örneği gibi: önce kendinize takarsınız, sonra yanınızdakine yardımcı olursunuz.
Bu bencillik değil, bilgeliktir.
Feminist Bir Bakış Açısı: Audre Lorde’un Sesi
Şair ve aktivist Audre Lorde şöyle der:
“Kendime bakmam şımarıklık değil, kendimi koruma şeklimdir—ve bu bir politik savaş biçimidir.”
Lorde’a göre kendine bakım, özellikle marjinalleştirilen kimlikler için bir yaşam stratejisiydi. Bu, şımartma değil; hayatta kalma mücadelesiydi.
Yani bazen kendine bakım bir spa günü değil; bir protestodur.
Kendine Bakım ve Diğerkâmlık Birlikte Var Olabilir mi?
Cevap: Evet—hatta olmalıdır.
En iyi kendine bakım, başkalarıyla kurduğumuz ilişkiyi iyileştirir.
- Dinlenmiş bir insan daha naziktir.
- Dengede olan biri daha sabırlıdır.
- Kendini tanıyan biri, daha az tepkiseldir.
Filozof Simone Weil, dikkatin bir sevgi biçimi olduğunu söylemişti. Kendimize bu dikkati gösterdiğimizde, başkalarına da verebiliriz.
Kendine Bakımı Yeniden Tanımlamak
Kendine bakım siyah-beyaz bir şey değildir. Bazen bencillik gibi görünür ama değildir; bazen de özveri gibi görünür ama aslında kaçıştır.
Kilit kavramlar şunlardır:
- Denge
- Niyet
- Farkındalık
Şunu sor kendine:
Bu bakım bana büyüme mi sağlıyor, yoksa sadece kaçış mı?
Beni daha hazır, açık ve katılımcı biri mi yapıyor, yoksa içe kapanmama mı neden oluyor?
Gerçek Kendine Bakım Nasıl Olmalı?
Gerçek kendine bakım, sadece iyi hissetmek için değil; iyi yaşamak ve başkalarına katkı sağlamak içindir.
Yani:
Kendine bakmak, bencil olmak zorunda değildir. Aksine, en iyi versiyonunla dünyaya katkıda bulunmanın ilk adımıdır.
Bir yanıt yazın